ສປປ ລາວ ໄດ້ຮັບສິດທິພິເສດທາງການຄ້າຈາກເກືອບ 50 ປະເທດໃນທົ່ວໂລກ ລວມ ທັງ ການສົ່ງອອກພາຍໃຕ້ສັນຍາການຄ້າເສລີ ແລະສິດທິພິເສດແບບທົ່ວໄປ (GSP) ຈາກ ປະເທດພັດທະນາແລ້ວ ແລະກຳລັງພັດທະນາ. ການສົ່ງອອກຈາກລາວໄປຍັງຕະຫຼາດ ເຫຼົ່ານີ້ ໂດຍພື້ນຖານແລ້ວ ຖືວ່າບໍ່ໄດ້ເສຍພາສີ ຫຼືໄດ້ເສຍໃນອັດຕາຕໍ່າ ແຕ່ເປັນຫຍັງພາກເຮົາ ຈຶ່ງຍັງ ບໍ່ສາມາດນຳໃຊ້ຜົນປະໂຫຍດຈາກການໄດ້ສິດທິພິເສດໄດ້ຢ່າງເຕັມສ່ວນເທື່ອ. ຜົນການສຶກສາກ່ຽວກັບສັນຍາການຄ້າເສລີອາຊຽນ-ເກົາຫຼີ ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ສະມາຊິກອາຊຽນ ຍັງນຳໃຊ້ສິດທິພິເສດຂ້ອນຕໍ່າໃນການສົ່ງອອກໄປເກົາຫຼີ ໂດຍມີອັດຕາການນໍາໃຊ້ພຽງແຕ່ 38% ໂດຍສະເລ່ຍ ໃນປີທຳອິດທີ່ ເລີ່ມຈັດຕັ້ງປະຕິບັດສັນຍາ ຄືປີ 2008 ແລະຄ່ອຍໆເພີ່ມຂື້ນເປັນ 65% ໃນປີ 2011. ເມື່ອພິຈາລະນາເປັນແຕ່ລະປະເທດ ເຫັນວ່າລາວນຳໃຊ້ຜົນປະໂຫຍດໜ້ອຍກວ່າໝູ່, ໂດຍມີພຽງແຕ່ 14% ໃນປີ 2011, ແຕ່ປະເທດທີ່ນຳໃຊ້ຜົນປະໂຫຍດຫຼາຍທີ່ສຸດແມ່ນ ມຽນມາ, ບຣູໄນ ແລະ ຟີລິບປິນ (ຈາກ 94% ຫຼຸດລົງເຖິງ 69%) ໃນປີດຽວກັນ.
ການໝູນໃຊ້ຜົນປະໂຫຍດທີ່ຕໍ່າດັ່ງກ່າວ ສາມາດອະທິບາຍໄດ້ຈາກຫຼາຍສາເຫດ. ດ້ານ ໜຶ່ງ ແມ່ນຍ້້ອນປະເທດເຮົາຍັງບໍ່ສາມາດຜະລິດ ແລະສະໜອງໄດ້ຕາມຄວາມຕ້ອງການຂອງ ຕະຫຼາດ ບໍ່ວ່າຈະເປັນດ້ານປະລິມານ ກໍຄືຄຸນນະພາບ. ອີກດ້ານໜຶ່ງ ກໍ່ແມ່ນມີສາເຫດຈາກ ເງື່ອນໄຂທີ່ຫຍຸ້ງຍາກໃນການເຂົ້າຕະຫຼາດ ຊຶ່ງໜຶ່ງໃນນັ້ນ ກໍຄືລະບຽບແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າ.
ໂດຍພື້ນຖານແລ້ວ ລະບຽບແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າ ແມ່ນນຳໃຊ້ເພື່ອພິຈາລະນາການ ໃຫ້ສິດທິພິເສດ ວ່າຈະໄດ້ຮັບການຫຼຸດຜ່ອນ ຫຼືຍົກເວັ້ນພາສີ ຖ້າສາມາດຢັ້ງຢືນ ໄດ້ວ່າສິນຄ້າ ທີ່ສົ່ງອອກໄປມີແຫຼ່ງກຳເນີດມາຈາກລາວ. ອີກຈຸດປະສົງໜຶ່ງກໍແມ່ນເພື່ອປ້ອງກັນການແອບອ້າງສວຍໃຊ້ສິນຄ້າທີ່ບໍ່ມີແຫຼ່ງຈາກປະເທດເຮົາ. ໝາຍວ່າ ຜູ້ສົ່ງອອກຕ້ອງຢັ້ງຢືນໄດ້ວ່າສິນຄ້າ ດັ່ງກ່າວໄດ້ຖືກຂຸດຄົ້ນ, ຜະລິດ ຫຼືແປຮູບຢູໃນ ສປປ ລາວ. ຖ້າມີການນຳເຂົ້າວັດຖຸດິບ ເພື່ອ ມາປຸງແຕ່ງ ກໍຕ້ອງແມ່ນມາຈາກພາຍໃນສະມາຊິກກຸ່ມອາຊຽນ ຊຶ່ງລວມກັນແລ້ວບໍ່ໃຫ້ຫຼຸດ 40% ເພື່ອຈະໃຫ້ໄດ້ເງື່ອນໄຂແຫຼ່ງກໍາເນີດສິນຄ້າ ໃນການສົ່ງອອກໄປຍັງສະຫະພາບເອີຣົບ ທີ່ໃຫ້ສິດທິພິເສດແບບບໍ່ມີພາສີ ແລະບໍ່ກຳນົດໂກຕາ ແກ່ສິນຄ້າທຸກລາຍການຍົກເວັ້ນອາວຸດ (Everything But Arms: EBA) ຈາກປະເທດດ້ອຍພັດທະນາ.
ດັ່ງນັ້ນ ຖ້າຈະສ້າງອຸປະສັກໃຫ້ມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການໄດ້ສິດທິພິເສດ ກໍໝາຍຄວາມ ວ່າ ພະຍາຍາມກຳນົດເງື່ອນໄຂນຳໃຊ້ແຫຼ່ງວັດຖຸດິບ ຈາກພາກພື້ນໃນອັດຕາທີ່ຕໍ່າລົງ ເຊັ່ນ: 20% ຫຼືວ່າ ວັດຖຸດິບທັງໝົດ ຕ້ອງມາຈາກແຫຼ່ງພາຍໃນປະເທດເທົ່ານັ້ນ. ອັນນີ້ຖືວ່າ ລະບຽບ ແຫຼ່ງກຳເນີດຖືກໃຊ້ເປັນເຄື່ອງມືກີດກັນທາງການຄ້າແບບທາງອ້ອມ ເຖິງວ່າຈະມີການຍົກເວັ້ນ ຫຼືຫຼຸດຜ່ອນອັດຕາພາສີໃຫ້ຕໍ່າ ແລ້ວກໍຕາມ. ອີກວິທີໜຶ່ງແມ່ນການນຳໃຊ້ຫຼາຍເງື່ອນໄຂຄວບຄູ່ກັນ ຊຶ່ງນອກຈາກຈະເປັນການຍາກໃນການເຂົ້າໃຈຂອງພາກທຸລະກິດແລ້ວ ຍັງເພີ່ມຕົ້ນທຶນໃຫ້ເຂົາເຈົ້ານໍາ. ໃນການສຶກສາສັນຍາການຄ້າອາຊຽນ-ເກົາຫຼີ ພົບວ່າມີການນຳໃຊ້ເງື່ອນໄຂແຫຼ່ງກຳເນີດ ສິນຄ້າເຖິງ 26 ປະເພດ ສຳລັບສິນຄ້າ 3,077 ລາຍການ (ລະຫັດພາສີ 6 ຕົວເລກ) ທີ່ມີການຫຼຸດຜ່ອນອັດຕາພາສີ. ເຖິງແມ່ນວ່າເງື່ອນໄຂໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ (ກວມເອົາ 77%) ບໍ່ສ້າງຂໍ້ຈຳກັດຫຼາຍ, ໝາຍວ່າ ພຽງແຕ່ສາມາດຢັ້ງຢືນໄດ້ວ່າມີການປ່ຽນແປງລະຫັດເຄົ້າໃນສາລະບັນພາສີ ຫຼື ສາມາດນຳໃຊ້ວັດຖຸດິບຈາກພາກພື້ນ ກໍຖືວ່າໄດ້ເງື່ອນໄຂແລ້ວ ແຕ່ມີ ສິນຄ້າປະມານເກືອບພັນລາຍການ ທີ່ມີເງື່ອນໄຂແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າ ທີ່ສັບສົນ ແລະຫຍຸ້ງຍາກ ທີ່ຈະປະຕິບັດໄດ້ ເຊັ່ນ: ໃຫ້ນຳໃຊ້ວັດຖຸດິບພາຍໃນທັງໝົດ, ມີເງື່ອນໄຂໃນການແປຮູບສະເພາະໃນບາງລາຍການ ຫຼືມີຂໍ້ຍົກເວັ້ນສະເພາະ ຫຼືນຳໃຊ້ບັນດາເງື່ອນໄຂເຫຼົ່ານີ້ຄວບຄູ່ກັນ ເປັນຕົ້ນ. ເມື່ອພິຈາລະນາເປັນລາຍການສິນຄ້າ ເຫັນວ່າສິນຄ້າກະສິກຳ ໂດຍສະເພາະໝວດສັດມີຊີວິດ ແລະຜະລິດຕະພັນອາຫານ ມີເງື່ອນໄຂແຫຼ່ງກຳເນີດທີ່ເຄັ່ງຄັດກວ່າໝູ່ ໃນການສົ່ງອອກໄປເກົາຫຼີ ສ່ວນໃນສໍາລັບສິນຄ້າອຸດສາຫະກຳແມ່ນໝວດແຜ່ນແພ ແລະເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ.
ທີ່ກ່າວມານີ້ແມ່ນບາງເຄື່ອງມືທີ່ສ້າງຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ ແກ່ພາກທຸລະກິດ ໃນການພິສູດ ການໄດ້ເງື່ອນໄຂແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າ ແລະຖືກປະຕິເສດການໄດ້ສິດທິພິເສດທາງການຄ້າ ຖ້າ ບໍ່ສາມາດປະຕິບັດເງື່ອນໄຂດັ່ງກ່າວ. ດັ່ງນັ້ນ ຜູ້ສົ່ງອອກເຮົາໃນການກະກຽມ ແລະສຶກສາວ່າຈະຜະລິດ ແລະສົ່ງອອກໄປຕະຫຼາດໃດ ນອກຈາກຈະພິຈາລະນາເຖິງອັດຕາພາສີແລ້ວ ຍັງຕ້ອງ ສຶກສາເຖິງເງື່ອນໄຂທີ່ກຳນົດໃນລະບຽບແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າອີກດ້ວຍ.
ສຳລັບມະຫາພາກ ກໍຄືຜູ້ເຮັດວຽກເຈລະຈາຂອງລາວ ຈະໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ໃນການຄົ້ນຄວ້າ ແລະດຳເນີນການເຈລະຈາ ບໍ່ວ່າຈະແມ່ນໃນຂອບສັນຍາການຄ້າເສລີ ຫຼືການໄດ້ສິດທິພິເສດແບບທົ່ວໄປ ເພື່ອເຮັດແນວໃດໃຫ້ລະບຽບແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າຂອງປະເທດຄູ່ຄ້າ ບໍ່ມີຄວາມສັບສົນຊັບຊ້ອນ ກໍຄືໃຫ້ທຸລະກິດປະຕິບັດເງື່ອນໄຂໄດ້ງ່າຍ ເຊັ່ນ: ສາມາດນຳໃຊ້ວັດຖຸດິບຈາກ ເຂດການຄ້າເສລີອື່ນ ນອກເໜືອຈາກກຸ່ມອາຊຽນ, ເພີ່ມອັດຕາສ່ວນການນຳໃຊ້ວັດຖຸດິບຈາກແຫຼ່ງນອກປະເທດ, ຫຼຸດຜ່ອນເງື່ອນໄຂ ແລະຂອດຂັ້ນການປະກອບເອກະສານຂໍໃບຢັ້ງຢືນແຫຼ່ງ ກຳເນີດ ທີ່ເກີນຄວາມຈຳເປັນໃນການພິສູດແຫຼ່ງກຳເນີດ ໆລໆ. ນອກນີ້ ພາກລັດກໍຄວນສືບຕໍ່ ແລະເພີ່ມທະວີກິດຈະກຳສົ່ງເສີມ ແລະສ້າງຄວາມເຂັ້ມແຂງໃຫ້ພາກທຸລະກິດ ເຊັ່ນ: ການຝຶກອົບຮົມ ແລະເຜີຍແຜ່ຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ໂດຍສະເພາະແກ່ທຸລະກິດຂະໜາດກາງ ແລະນ້ອຍ ໃຫ້ ສາມາດນຳໃຊ້ສິດທິພິເສດທາງການຄ້າໄດ້ຫຼາຍຂື້ນ, ການນຳໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີເຂົ້າໃນການຄຸ້ມຄອງວຽກງານຢັ້ງຢືນແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າ ເຊັ່ນ: ການຂໍໃບຢັ້ງຢືນແຫຼ່ງກຳເນີດຜ່ານທາງອີເລັກໂຕຣນິກ, ສະພາການຄ້າ ແລະອຸດສາຫະກຳ ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການອອກໃບຢັ້ງຢືນແຫຼ່ງກຳເນີດ ສິນຄ້າ ຕະຫຼອດເຖິງກ້າວໄປສູ່ການຢັ້ງຢືນແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າດ້ວຍຕົນເອງໂດຍຫົວໜ່ວຍທຸລະກິດ. ໂດຍພື້ນຖານແລ້ວແມ່ນເພື່ອສ້າງພື້ນຖານປັດໄຈ ແລະອຳນວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ພາກທຸລະກິດລາວ ສາມາດປະຕິບັດເງື່ອນໄຂຂອງການໄດ້ແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າໄດ້ງ່າຍ ກໍຄືສາມາດສົ່ງອອກ ແລະໄດ້ສິດທິພິເສດທາງການຄ້າດ້ວຍຕົ້ນທຶນທີ່ຕໍ່າ.
ປະຈຸບັນ ລັດຖະບານກໍໄດ້ສ້າງຄວາມສະດວກຫຼາຍຢ່າງ ລວມທັງອະນຸຍາດໃຫ້ສະພາ ການຄ້າ ແລະອຸດສາຫະກຳ ທັງໃນຂັ້ນສູນກາງ ແລະແຕ່ລະແຂວງ ສາມາດອອກໃບຢັ້ງຢືນແຫຼ່ງ ກຳເນີດສິນຄ້າແບບໄດ້ສິດທິພິເສດທາງການຄ້າ ໄປຫຼາຍປະເທດແລ້ວ ເພີ່ມເຕີມຈາກພາຍໃຕ້ລະບົບທີ່ບໍ່ໄດ້ສິດທິພິເສດ ທີ່ໄດ້ມອບໝາຍມາຕັ້ງແຕ່ຕົ້ນ. ນັບແຕ່ກາງປີ 2013 ນີ້, ສປປ ລາວ ກໍໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມໂຄງການທົດລອງຢັ້ງຢືນແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າດ້ວຍຕົນເອງຂອງອາຊຽນ ໃນການສົ່ງອອກໄປຍັງອິນໂດເນເຊຍ ແລະ ຟີລິບປິນ. ໃນປີ 2017, ສະຫະພາບເອີລົບ ກໍມີແນວທາງໃນການອະນຸຍາດໃຫ້ນຳໃຊ້ລະບົບຢັ້ງຢືນແຫຼ່ງກຳເນີດສິນຄ້າດ້ວຍຕົນເອງ ສໍາລັບບາງປະເທດທີ່ມີຄວາມພ້ອມ.
ໂດຍ: ບ.ວິລະວົງ
ກະລຸນາປະກອບຄວາມຄິດເຫັນຂອງທ່ານຂ້າງລຸ່ມນີ້ ແລະຊ່ວຍພວກເຮົາປັບປຸງເນື້ອຫາຂອງພວກເຮົາ.